Tự chủ về tài chính là một chủ trương lớn của Trung ương và Bộ Y tế, là một xu thế tất yếu trong quá trình đổi mới của ngành y tế để phù hợp với sự phát triển của xã hội. Đến nay, hầu hết các đơn vị sự nghiệp y tế công lập đã được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính theo 3 mức: Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên; đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên; đơn vị do ngân sách nhà nước bảo đảm chi thường xuyên.

Việc giao quyền tự chủ về tài chính sẽ tạo ra một cơ chế mở, giúp các đơn vị y tế năng động bứt phá, thay đổi và khẳng định mình, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng cao của nhân dân. Ngoài việc giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước, còn tạo cho các đơn vị các quyền chủ động trong việc thực hiện nhiệm vụ, và cái đích cuối cùng là để nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh (KCB). Cũng từ đó, bệnh nhân sẽ có nhiều sự lựa chọn để tìm đến cơ sở y tế có chất lượng KCB tốt nhất.

Đối với Hà Nam, từ đầu năm 2016 đến nay, nhiều cơ sở KCB công lập của tỉnh bắt đầu thực hiện tự chủ giai đoạn I là tự chủ một phần chi thường xuyên, với việc đưa lương, chi phí trực tiếp vào giá. Nhờ thực hiện tự chủ, đội ngũ thầy thuốc đã xem bệnh nhân là khách hàng đặc biệt. Cũng từ nhận thức đó mà mỗi cán bộ, viên chức ý thức tự giác, đoàn kết cùng xây dựng bệnh viện xanh - sạch - đẹp, an toàn, thân thiện, nâng cao chỉ số hài lòng để thu hút bệnh nhân. Đặc biệt, các khoa, phòng chủ động, tích cực trong phát triển kỹ thuật chuyên sâu. Từ tự chủ kinh phí hoạt động, bệnh viện đã tiết kiệm cho ngân sách nhà nước hàng trăm tỷ đồng chi tiền lương cho cán bộ, nhân viên.
 

Nhiều kỹ thuật mới, chuyên sâu đã được thực hiện tại BVĐK tỉnh để phục vụ nhu cầu chăm sóc sức khỏe người bệnh

Không chỉ tăng tính chủ động, thực hiện tự chủ còn tạo sự cạnh tranh lành mạnh giữa các bệnh viện trong việc nâng cao chất lượng các dịch vụ y tế. Bác sỹ Ðỗ Trung Ðông - Giám đốc Bệnh viện đa khoa tỉnh Hà Nam chia sẻ: Khi chuyển sang mô hình hoạt động tự chủ, ban lãnh đạo bệnh viện đã xác định rõ những thuận lợi, khó khăn để chủ động trong công tác điều hành, không để ảnh hưởng đến công tác KCB cũng như tâm lý của đội ngũ y sĩ, bác sĩ trong bệnh viện. Sau hơn 2 năm thực hiện tự chủ giai đoạn I, với sự chủ động, sáng tạo và quyết tâm của tập thể lãnh đạo quản lý, BVĐK tỉnh cũng đã đạt được những kết quả ban đầu. Đó là tinh thần, thái độ phục vụ của y sĩ, bác sĩ, nhân viên y tế được nâng lên rõ rệt; các hoạt động đều được thực hiện dân chủ, công khai, minh bạch. Song song với đó, bệnh viện chú trọng nâng cao chất lượng chuyên môn bằng việc đầu tư thêm trang thiết bị, cử cán bộ đi đào tạo nâng cao tay nghề, từng bước làm chủ các kỹ thuật mới, chuyên sâu, hiện đại, đáp ứng yêu cầu của công việc.
 
Theo lộ trình, trong năm 2019, ngành y tế sẽ thực hiện việc tự chủ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh và Bệnh viện Mắt tỉnh. Quý IV/2020, sẽ tiếp tục triển khai thực hiện đối với Bệnh viện Sản – Nhi tỉnh. Tiến tới sẽ tiếp tục tự chủ tại một số bệnh viện tuyến tỉnh và hệ điều trị của các đơn vị y tế tuyến huyện. Đến thời điểm này, ngành y tế đang phối hợp với các cơ quan liên quan để làm các thủ tục thực hiện việc tự chủ. Dự kiến quý II/2019, ngành y tế sẽ bắt đầu giao quyền tự chủ đối với 2 đơn vị trên.

Bên cạnh những cơ hội thuận lợi để phát triển, các bệnh viện khi tự chủ, bị cắt giảm nguồn ngân sách cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn hơn. Với BVĐK tỉnh Hà Nam, bệnh viện hạng 1, tuyến chuyên môn cao nhất của tỉnh, mặc dù đã được quan tâm đầu tư, tuy nhiên, cơ sở vật chất cũng chật chội, chưa đồng bộ và đang xuống cấp. Cụ thể: theo quy định của Bộ Y tế cần bảo đảm 5 mét vuông trên 1 giường bệnh và một phòng bệnh chỉ kê sáu giường bệnh, nhưng thực tế do số lượng bệnh nhân đông, nhiều khoa phải kê đến 10 giường bệnh/ 1 phòng. Cùng với đó, Số lượng bác sỹ, nhất là bác sỹ có trình độ tay nghề cao, tay nghề chuyên sâu thiếu, trong khi lại thừa về điều dưỡng và một số đối tượng khác. Cơ chế chính sách trong KCB và thủ tục thanh quyết toán BHYT còn chậm, gây khó khăn trong hoạt động của bệnh viện. Ngoài ra, một số bất cập về cơ chế quản lý, bộ máy, biên chế... do chưa có văn bản hướng dẫn chi tiết, đồng bộ, dẫn đến tình trạng thiếu nhân lực đáp ứng yêu cầu KCB; hoặc khó thu hút bác sĩ giỏi về làm việc.
 

Nhiều trang thiết bị y tế hiện đại đã được các cơ sở y tế công lập đầu tư phục vụ chẩn đoán và điều trị hiệu quả cho bệnh nhân.

Còn tại Bệnh viện Mắt, hiện bệnh viện đang có 70 giường bệnh, mỗi ngày KCB cho 100 – 150 lượt bệnh nhân ngoại trú và từ 50 – 70 bệnh nhân nội trú. Mặc dù đã thực hiện được những kỹ thuật khó về mắt, nhất là kỹ thuật thay thủy tinh thể, tuy nhiên, theo chia sẻ của bác sĩ Vũ Văn Đạt – GĐ Bệnh viện Mắt Hà Nam hiện bệnh viện vẫn thiếu bác sĩ chuyên khoa sâu, thêm vào đó, các trang thiết bị, cơ sở vật chất được xây dựng, mua sắm đã lâu nên đã bị xuống cấp nhiều, và khi phải tự chủ ở giai đoạn II, nghĩa là không có ngân sách của Nhà nước bao cấp, bệnh viện sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc xây dựng, quảng bá hình ảnh, phát triển, nâng cao chất lượng dịch vụ KCB để thu hút người bệnh đến KCB, điều đó đồng nghĩa với việc nguồn thu của bệnh viện, việc vận hành, chi trả lương cho cán bộ, nhân viên cũng theo đó mà khó khăn hơn.

Không chỉ vướng trong vấn đề cân đối thu - chi, theo ghi nhận chung từ các bệnh viện, khó khăn nữa là tình trạng bệnh nhân vượt tuyến cùng với việc thông tuyến BHYT đối với tuyến huyện và tới đây là tuyến tỉnh, khiến các bệnh viện càng khó giữ được bệnh nhân. Theo báo cáo của cơ quan chuyên môn, năm 2018, toàn tỉnh có trên 1.140 nghìn lượt bệnh nhân đi KCB BHYT thì có hơn 129.000 lượt bệnh nhân đi các bệnh viện ngoại tỉnh, nhưng bệnh nhân ở tỉnh khác đến các bệnh viện trong tỉnh chỉ có trên 31.680 lượt người. Có không ít bệnh nhân vượt tuyến, chấp nhận bỏ ra tới 60% chi phí để lên bệnh viện tuyến trung ương vì chưa thực sự tin tưởng bệnh viện trong tỉnh.

Đặc biệt, Hà Nam là địa phương cận kề Hà Nội, lại được hoạch định là trung tâm y tế chuyên sâu với nhiều cơ sở y tế, như các bệnh viện: Bạch Mai, Việt Đức, Lão Khoa, Nhi Trung ương… đã và đang xây dựng tại tỉnh. Điều này đòi hỏi ngành y tế Hà Nam nói chung, các đơn vị y tế tự chủ nói riêng sự nỗ lực rất lớn để khẳng định mình trong một cơ chế mở.

Không thể phủ nhận mặt tích cực khi các bệnh viện tuyến công lập tại tỉnh Hà Nam thực hiện tự chủ. Nhưng với những hạn chế về điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ y sĩ, bác sĩ hiện có và sự cạnh tranh, bên cạnh sự năng động, đổi mới tư duy để bắt kịp sự phát triển của người đứng đầu các bệnh viện thì rất cần có sự hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho các bệnh viện từ phía cơ quan đầu ngành. Theo ông Văn Tất Phẩm - Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Hà Nam cho biết: Ðể từng bước tháo gỡ khó khăn trong thực hiện tự chủ tại các cơ sở KCB, ngành y tế tỉnh Hà Nam đang tích cực tham mưu UBND tỉnh và chỉ đạo các bệnh viện tìm các giải pháp phù hợp với quyết tâm thực hiện có hiệu quả lộ trình thực hiện tự chủ. Khuyến khích các bệnh viện tranh thủ các nguồn thu ngân sách, nguồn các dự án của trung ương, nguồn xã hội hóa... để đầu tư, nâng cấp mua sắm trang thiết bị. Về nhân lực, hằng năm Sở Y tế tỉnh đã ban hành Nghị quyết phê duyệt kế hoạch đào tạo của toàn ngành và chi tiết đối với từng đơn vị cử cán bộ đi đào tạo chuyên sâu, đào tạo sau đại học. Ðồng thời, ngành cũng tiếp tục tham mưu với tỉnh có chính sách thu hút bác sĩ, nhất là những người có chuyên môn cao về công tác tại các cơ sở y tế của tỉnh.