Vai trò tầm soát bệnh võng mạc đái tháo đường

Theo Hugh R. Taylor AC MD, Chủ tịch Hội đồng Nhãn khoa Quốc tế : “ Tất cả bệnh nhân đái tháo đường đều có nguy cơ suy giảm thị lực. Kiểm soát đường huyết, huyết áp và mỡ trong máu tốt sẽ giúp giảm nguy cơ suy giảm thị lực và đồng thời kéo dài tuổi thọ. Điều trị kịp thời cũng giúp ngăn ngừa phần lớn nguy cơ mất thị lực do đái tháo đường và khám mắt định kỳ thực sự cần thiết với những ai đang phải sống với căn bệnh đái tháo đường”.

Sự gia tăng của đái tháo đường và biến chứng của nó trên toàn cầu là nguyên nhân ngày càng tăng nhu cầu cần nhân viên y tế chẩn đoán các triệu chứng của bệnh mắt do đái tháo đường ngay cả trước khi những triệu chứng này xuất hiện rõ ràng. Bệnh võng mạc đái tháo đường (VM ĐTĐ) xảy ra trong 90% các trường hợp ĐTĐ tiến triển sau 10-15 năm, bất kể ĐTĐ phụ thuộc Insulin hay không. Trên thế giới có trên 285 triệu người mắc đái tháo đường (2010) ước tính lên 439 triệu người mắc bệnh (2030). Hàng năm có khoảng 1,8 triệu người mù do bệnh VM ĐTĐ, còn ở Việt Nam khoảng 4,5 triệu người mắc, trong đó có khoảng 20% những người mắc tiểu đường có biến chứng ở mắt với các mức độ khác nhau. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, những tổn thương của bệnh ở đáy mắt sẽ rất nặng nề như phù hoàng điểm, xuất huyết võng mạc, xuất huyết dịch kính, bong võng mạc, glocom tân mạch,…dẫn đến mù lòa. Phát hiện sớm và điều trị kịp thời VMĐTĐ có thể làm chậm lại sự suy thoái của thị lực và giảm gánh nặng khi bị mất thị lực trên người bệnh, sự chăm sóc của người thân và toàn xã hội.Tất nhiên có rất nhiều người bệnh đái tháo đường cũng như ngay cả nhân viên y tế cũng không hiểu rõ tầm quan trọng của việc phải đi khám mắt thường xuyên.

Nguyên nhân gây bệnh

Bệnh VMĐTĐ gây ra tổn thương vĩnh viễn cho võng mạc nếu không được điều trị sớm . Trong cấu tạo mắt, võng mạc là 1 lớp chứa tế bào thần kinh phía sau mắt có chức năng thu nhận ánh sáng để tạo nên hình ảnh.

Nếu lượng glucose trong máu (đường huyết) quá cao trong thời gian dài sẽ chặn các mạch máu li ti nuôi dưỡng sức khỏe của võng mạc. Mắt của bạn cố gắng tạo các mạch máu mới, trong khi những mạch máu này không phát triển không như bình thường. Hậu quả là chúng gây ra xuất huyết và tràn dịch vào trong võng mạc. Có trường hợp có thể gây ra tình trạng phù hoàng điểm, làm mờ tầm nhìn.

Bệnh chuyển biến càng nặng, càng có nhiều mạch máu bị tắc nghẽn. Các chất dịch thoát ra tử mạch máu sẽ tích tụ làm lớp võng mạc bị tách ra. Bệnh này cũng gây ra bệnh tăng nhãn áp và thậm chí có thể gây mù lòa vĩnh viễn nếu không được phát hiện sớm.

Các triệu chứng của bệnh

 Bản thân bạn không biết bản thân mình mắc bệnh võng mạc do tiểu đường cho đến khi nó trở nặng, hoặc chỉ nhìn thấy là tầm nhìn xa có vấn đề. Vì vậy hãy hết sức lưu ý những thay đổi nhỏ của mắt, có thể đó là triệu chứng bệnh lý võng mạc này. Vì vậy hãy chú ý khi bạn có một trong những triệu chứng sau:

Thỉnh thoảng bạn bị mất khả năng nhận biết màu sắc.

 +Đôi khi bạn cảm thấy mắt bị mờ thoáng qua.

 +Mắt bạn nhìn thấy các đốm đen hoặc các chớp sáng.

 +Thỉnh thoảng thấy nhòe mắt khi ban đọc sách báo hoặc lái xe.

 +Hãy đến khám bác sĩ ngay nếu  gặp những triệu chứng trên.

Đánh giá lâm sàng bệnh mắt do đái tháo đường
Một khi bệnh nhân đái tháo đường đã được giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa mắt, họ phải được kiểm tra mắt toàn diện bao gồm:
• Ghi hồ sơ bệnh án
• Đo và kiểm tra thị lực
• Khám bằng kính sinh hiển vi đèn khe
• Đo áp lực nội nhãn
• Soi góc tiền phòng (khi có tân mạch mống mắt, hoặc nhãn áp cao)
• Kiểm tra đáy mắt để đánh giá bệnh võng mạc đái tháo đường và phù hoàng điểm do đái tháo đường (DME) bằng cách sử dụng: kính sinh hiển vi đèn khe khám kết hợp nhỏ giãn đồng tử hoặc chụp ảnh đáy mắt có nhỏ thuốc giãn đồng tử hoặc chụp ảnh đáy mắt không nhỏ thuốc giãn đồng tử với đồng tử giãn nở.
Ngoài ra, có thể sử dụng chụp mạch huỳnh quang để khảo sát rõ nguyên nhân giảm thị lực, xác định mao mạch rò rỉ và sử dụng làm hướng dẫn để điều trị DME, nhưng không cần chụp mạch huỳnh quang để chẩn đoán bệnh võng mạc đái tháo đường hoặc DME. Chụp cắt lớp vi tính quang học (OCT) là phương pháp nhạy nhất để xác định các vùng và mức độ nghiêm trọng của DME để theo dõi

Điều trị bệnh võng mạc đái tháo đường
Nếu phát hiện bệnh võng mạc đái tháo đường và DME, cần giới thiệu đến một cơ sở chuyên khoa để được điều trị kịp thời với laser quang đông và/hoặc sử dụng các phương pháp điều trị anti VEGF (tiêm thuốc nội nhãn ức chế yếu tố tăng trưởng nội mạc mạch máu) có thể ngăn ngừa giảm thị lực, ổn định thị lực và trong một số trường hợp thậm chí có thể cải thiện thị lực nếu được thực hiện sớm. Trong trường hợp bệnh võng mạc đái tháo đường tiến triển kèm xuất huyết dịch kính, có thể cần phải chỉ định phẫu thuật cắt dịch kính.

Tại Bệnh viện Mắt tỉnh Hà nam, các kỹ thuật chẩn đoán và điều trị tiên tiến với trang thiết bị hiện đại như siêu âm nhãn cầu, chụp ảnh đáy mắt không huỳnh quang ... đã được triển khai, trong nhiều năm qua đã phát hiện hàng ngàn người bị mắc bệnh võng mạc đái tháo đường. Thời gian tới, Bệnh viện sẽ trang bị bổ sung máy chụp cắt lớp vi tính quang học OCT-A đồng thời triển khai kỹ thuật tiêm thuốc nội nhãn ức chế yếu tố tăng trưởng nội mạc mạch máu nhằm chăm sóc, điều trị và quản lý bệnh nhân VMĐTĐ toàn diện hơn nữa.

Phòng ngừa bệnh võng mạc ĐTĐ như thế nào?
1. Định kì khám mắt để phát hiện sớm tổ thương:
Người bệnh đái đường týp 1 đã chẩn đoán trên 5 năm và người đái đường týp 2 mới được chẩn đoán nên định kì kiểm tra ở Bệnh viện Mắt hay cơ sở có chuyên khoa mắt có uy tín 1 năm 2 lần. đồng thời kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp, cholesterol máu.
Phụ nữ có thai định kì khám 2 tháng 1 lần.

2. Kiểm soát tốt đường huyết, giúp phòng ngừa biến chứng không chỉ ở mắt mà còn ở các cơ quan khác như tim, thận, não, mạch máu ngoại vi…Kiểm tra HbA1C.
3. Luôn giữ huyết áp, cholesterol máu ở mức cho phép.
4. Bỏ thuốc lá và tránh xa môi trường khói thuốc.
5. Đến khám ngay tại chuyên khoa mắt nếu bạn có một hay nhiều dấu hiệu sau:
Nhìn mờ, nhìn đôi, thị lực suy giảm, đọc khó, mắt đỏ, đau mắt, ruồi bay.

Tóm tắt những điều bạn cần nhớ

• Bệnh VMĐTĐ là nguyên nhân chính gây mù lòa.

• Bất cứ ai bị đái tháo đường đều có thể mắc bệnh.

• Đừng chờ đợi mắt mờ mới đi khám mắt vì đôi khi mắt chưa mờ nhưng đã có tổn thương ở võng mạc.

• Ổn định lượng đường huyết và huyết áp sẽ làm chậm tiến triển bệnh.

• Càng điều trị sớm thì càng có nhiều cơ hội phòng ngừa mù lòa.

Chăm sóc mắt - Đừng đợi nhìn mờ mới lo!